Το Σάββατο 15 Απριλίου 1989, περίπου 96 οπαδοί της Λίβερπουλ που παρακολούθησαν τον ημιτελικό του Κυπέλλου Αγγλίας μεταξύ Λίβερπουλ και Νότιγχαμ Φόρεστ σκοτώθηκαν όταν ξέσπασε συντριβή στο Στάδιο Χίλσμπορο στο Σέφιλντ.Προς μεγάλη οδύνη των οικογενειών των θυμάτων, η νομική διαδικασία για τη διαπίστωση των γεγονότων και την απόδοση ενοχής για την καταστροφή του Χίλσμπορο έχει διαρκέσει για περισσότερα από 30 χρόνια
Με 96 θανάτους και 766 τραυματισμούς, το Χίλσμπορο παραμένει η χειρότερη αθλητική καταστροφή στη βρετανική ιστορία.
Αργότερα φέτος, ένα νέο δράμα του ITV Anne θα εξερευνήσει την προσπάθεια της ακτιβίστριας της δικαιοσύνης Anne Williams να μάθει την αλήθεια για το τι συνέβη, αφού αρνήθηκε να πιστέψει το επίσημο αρχείο του θανάτου του 15χρονου γιου της Kevin στο Hillsborough.
Εδώ, ο ιστορικός του αθλητισμού Simon Inglis εξηγεί πώς εκτυλίχθηκε η καταστροφή στο Hillsborough και γιατί η νομική μάχη για να αποδειχθεί ότι οι οπαδοί της Λίβερπουλ σκοτώθηκαν παράνομα κράτησε περισσότερα από 27 χρόνια…
Καθ' όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα, το Κύπελλο Αγγλίας – που ιδρύθηκε το 1871 και αναμφισβήτητα η πιο διάσημη εγχώρια ποδοσφαιρική διοργάνωση στον κόσμο – προσέλκυσε μεγάλο πλήθος.Τα στοιχεία προσέλευσης ήταν κοινά.Το Στάδιο Γουέμπλεϊ δεν θα είχε δημιουργηθεί, όπως έγινε το 1922–23, αν δεν υπήρχε η εξαιρετική απήχηση του Κυπέλλου.
Παραδοσιακά, οι ημιτελικοί κυπέλλου παίζονταν σε ουδέτερα γήπεδα, ένας από τους πιο δημοφιλείς ήταν το Χίλσμπορο, έδρα της Σέφιλντ Γουένσντεϊ.Παρά το στενό τηλεφώνημα όταν 38 οπαδοί τραυματίστηκαν κατά τη διάρκεια ενός ημιτελικού το 1981, το Hillsborough, με χωρητικότητα 54.000 ατόμων, θεωρήθηκε ένα από τα καλύτερα γήπεδα της Βρετανίας.
Ως εκ τούτου, το 1988 φιλοξένησε έναν άλλο ημιτελικό, Λίβερπουλ - Νότιγχαμ Φόρεστ, χωρίς επεισόδια.Ως εκ τούτου, φαινόταν η προφανής επιλογή όταν, κατά σύμπτωση, οι δύο σύλλογοι κληρώθηκαν για να συναντηθούν στο ίδιο παιχνίδι ένα χρόνο αργότερα, στις 15 Απριλίου 1989.
Παρά το γεγονός ότι είχε μεγαλύτερη βάση θαυμαστών, η Λίβερπουλ, προς ενόχλησή της, διέθεσε, όπως το 1988, το μικρότερο Leppings Lane End of Hillsborough, αποτελούμενο από μια καθιστή βαθμίδα πρόσβασης από ένα τετράγωνο τουρνικέ και μια βεράντα για 10.100 όρθιους θεατές, στην οποία είχαν πρόσβαση μόνο επτά τουρνικέ.
Ακόμη και με τα πρότυπα της ημέρας, αυτό ήταν ανεπαρκές και είχε ως αποτέλεσμα περισσότεροι από 5.000 οπαδοί της Λίβερπουλ να πιέζουν έξω καθώς πλησίαζε η έναρξη των 15:00.Αν είχε καθυστερήσει η έναρξη του αγώνα, η συντριβή μπορεί κάλλιστα να είχε αντιμετωπιστεί.Αντίθετα, ο Διοικητής αγώνα της αστυνομίας του Νότιου Γιορκσάιρ, Ντέιβιντ Ντάκενφιλντ, διέταξε να ανοίξει μια από τις πύλες εξόδου, επιτρέποντας σε 2.000 οπαδούς να περάσουν βιαστικά.
Όσοι έστριψαν δεξιά ή αριστερά προς τα γωνιακά στυλό βρήκαν χώρο.Ωστόσο, οι περισσότεροι κατευθύνθηκαν άθελά τους, χωρίς προειδοποιήσεις από τους αεροσυνοδούς ή την αστυνομία, προς το ήδη γεμάτο κεντρικό στυλό, στο οποίο η πρόσβαση ήταν μέσω μιας σήραγγας μήκους 23 μέτρων.
Καθώς η σήραγγα γέμιζε, όσοι βρίσκονταν στο μπροστινό μέρος της βεράντας βρέθηκαν πιεσμένοι σε περιμετρικούς φράχτες από χαλύβδινο πλέγμα, που είχαν ανεγερθεί το 1977 ως μέτρο κατά των χούλιγκαν.Απίστευτα, με τους οπαδούς να υποφέρουν εμφανώς μπροστά στην αστυνομία (η οποία είχε ένα δωμάτιο ελέγχου με θέα στη βεράντα), ο αγώνας ξεκίνησε και συνεχίστηκε για σχεδόν έξι λεπτά μέχρι να διακοπεί.
Όπως καταγράφηκε από ένα μνημόσυνο στο γήπεδο του Λίβερπουλ στο Άνφιλντ, το νεότερο θύμα του Χίλσμπορο ήταν ο 10χρονος Jon-Paul Gilhooley, ξάδερφος του μελλοντικού αστέρα της Λίβερπουλ και της Αγγλίας, Στίβεν Τζέραρντ.Ο μεγαλύτερος ήταν ο 67χρονος Gerard Baron, συνταξιούχος ταχυδρομικός υπάλληλος.Ο μεγαλύτερος αδερφός του Κέβιν είχε παίξει για τη Λίβερπουλ στον τελικό του Κυπέλλου του 1950.
Επτά από τους νεκρούς ήταν γυναίκες, μεταξύ των οποίων οι έφηβες αδερφές, η Σάρα και η Βίκι Χικς, των οποίων ο πατέρας ήταν επίσης στο πεζούλι και η μητέρα της οποίας είδε την τραγωδία να εκτυλίσσεται από τη γειτονική Βόρεια κερκίδα.
Στην Τελική Έκθεσή του, τον Ιανουάριο του 1990, ο Λόρδος Justice Taylor υπέβαλε μια σειρά από συστάσεις, η πιο γνωστή από τις οποίες ήταν να μετατραπούν όλοι οι ανώτεροι χώροι σε καθίσματα μόνο.Αλλά εξίσου σημαντικό, επέβαλε επίσης στις ποδοσφαιρικές αρχές και τους συλλόγους μια πολύ μεγαλύτερη ευθύνη για τη διαχείριση του κοινού, ενώ ταυτόχρονα προέτρεψε την αστυνομία να είναι καλύτερα εκπαιδευμένη και να εξισορροπήσει τον έλεγχο του κοινού με την καλλιέργεια θετικών σχέσεων.Όπως υποστήριξαν πολλά από τα νεοεμφανιζόμενα ποδοσφαιρικά φανζίν της εποχής, οι αθώοι, νομοταγείς οπαδοί είχαν βαρεθεί να τους φέρονται σαν χούλιγκαν.
Ο καθηγητής Phil Scraton, του οποίου η καταδικαστική αφήγηση, Hillsborough – The Truth δημοσιεύτηκε 10 χρόνια μετά τη μοιραία ημέρα, απηχούσε πολλούς όταν ρώτησε τους αξιωματικούς που επάνδρωναν τους φράχτες.«Οι κραυγές και οι απελπισμένες εκκλήσεις… ακούγονταν από την περιμετρική πίστα».Άλλοι σχολιαστές παρατήρησαν πόσο βάναυσοι είχαν γίνει οι τοπικοί αξιωματικοί ως αποτέλεσμα της Απεργίας των Μεταλλωρύχων, πέντε χρόνια νωρίτερα.
Αλλά τα πιο σκληρά φώτα της δημοσιότητας έπεσαν στον διοικητή αγώνα της αστυνομίας, Ντέιβιντ Ντάκενφιλντ.Του είχε ανατεθεί το καθήκον μόνο 19 ημέρες νωρίτερα, και αυτό ήταν το πρώτο του σημαντικό παιχνίδι στον έλεγχο.
Με βάση τις αρχικές ενημερώσεις της αστυνομίας, η The Sun έριξε την ευθύνη για την καταστροφή του Χίλσμπορο στους οπαδούς της Λίβερπουλ, κατηγορώντας τους ότι ήταν μεθυσμένοι και σε ορισμένες περιπτώσεις ότι εμπόδισαν εσκεμμένα την αντίδραση έκτακτης ανάγκης.Ισχυρίστηκε ότι οι οπαδοί είχαν ουρήσει σε έναν αστυνομικό και ότι είχαν κλαπεί χρήματα από τα θύματα.Overnight The Sun πέτυχε καθεστώς παρίας στο Merseyside.
Η πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ δεν ήταν θαυμαστής του ποδοσφαίρου.Αντίθετα, ως απάντηση στον αυξανόμενο χουλιγκανισμό στους αγώνες κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, η κυβέρνησή της βρισκόταν στη διαδικασία θέσπισης του αμφιλεγόμενου νόμου για τους θεατές του ποδοσφαίρου, που απαιτούσε από όλους τους οπαδούς να ενταχθούν σε ένα υποχρεωτικό σύστημα ταυτότητας.Η κ. Θάτσερ επισκέφτηκε το Χίλσμπορο την επόμενη μέρα της καταστροφής με τον γραμματέα Τύπου της Μπέρναρντ Ίνγκαμ και τον υπουργό Εσωτερικών Ντάγκλας Χερντ, αλλά μίλησε μόνο στην αστυνομία και τους τοπικούς αξιωματούχους.Συνέχισε να υποστηρίζει την εκδοχή της αστυνομίας για τα γεγονότα ακόμη και μετά την αποκάλυψη των ψεμάτων της Έκθεσης Taylor.
Ωστόσο, καθώς τα ελαττώματα που ενυπάρχουν στον νόμο για τους θεατές ποδοσφαίρου έγιναν πλέον εμφανή, οι όροι του άλλαξαν για να δοθεί έμφαση στην ασφάλεια του σταδίου και όχι στη συμπεριφορά των θεατών.Αλλά η περιφρόνηση της κυρίας Θάτσερ για το ποδόσφαιρο δεν ξεχάστηκε ποτέ και, φοβούμενοι μια δημόσια αντίδραση, πολλοί σύλλογοι αρνήθηκαν να τηρήσουν ενός λεπτού σιγή για τον θάνατό της το 2013. Ο Sir Bernard Ingham, εν τω μεταξύ, συνέχισε να κατηγορεί τους οπαδούς της Λίβερπουλ μέχρι το 2016.
Προς τον πόνο των οικογενειών των θυμάτων, η νομική διαδικασία για τη διαπίστωση των γεγονότων και την απόδοση ενοχής έχει διαρκέσει πάνω από 30 χρόνια.
Το 1991 μια κριτική επιτροπή στο ιατροδικαστήριο έκρινε με πλειοψηφία 9–2 υπέρ του θανάτου από ατύχημα.Όλες οι προσπάθειες επανεξέτασης αυτής της ετυμηγορίας παρεμποδίστηκαν.Το 1998 η Ομάδα Οικογενειακής Υποστήριξης του Χίλσμπορο άσκησε ιδιωτική δίωξη κατά του Ντάκενφιλντ και του αναπληρωτή του, αλλά και αυτό δεν ήταν επιτυχές.Τέλος, στην 20η επέτειο, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα συσταθεί μια ανεξάρτητη επιτροπή του Hillsborough.Χρειάστηκαν τρία χρόνια για να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι ο Ντάκενφιλντ και οι αξιωματικοί του είχαν πει ψέματα για να εκτρέψουν την ευθύνη στους οπαδούς.
Στη συνέχεια διατάχθηκε νέα έρευνα, η οποία χρειάστηκε άλλα δύο χρόνια προτού το δικαστήριο ανατρέψει την αρχική ετυμηγορία των ιατροδικαστών και κρίνει το 2016 ότι τα θύματα είχαν πράγματι σκοτωθεί παράνομα.
Ο Ντάκενφιλντ τελικά αντιμετώπισε δίκη στο Δικαστήριο του Preston Crown τον Ιανουάριο του 2019, μόνο για να αποτύχει η κριτική επιτροπή να καταλήξει σε ετυμηγορία.Στην επανάληψη της δίκης του αργότερα το ίδιο έτος, παρόλο που παραδέχτηκε ότι είπε ψέματα, και με ελάχιστη αναφορά στα ευρήματα της Έκθεσης Taylor, για την δυσπιστία των οικογενειών του Χίλσμπορο ο Ντάκενφιλντ αθωώθηκε με την κατηγορία της ανθρωποκτονίας από βαριά αμέλεια.
Αρνούμενη να πιστέψει την επίσημη καταγραφή του θανάτου του 15χρονου γιου της Kevin στο Hillsborough, η Anne Willams, μια εργάτρια μερικής απασχόλησης από το Formby, πολέμησε τη δική της ανελέητη εκστρατεία.Πέντε φορές οι αιτήσεις της για δικαστική επανεξέταση απορρίφθηκαν μέχρι που το 2012 η Ανεξάρτητη Επιτροπή του Hillsborough εξέτασε τα αποδεικτικά στοιχεία που είχε συγκεντρώσει – παρά την έλλειψη νομικής εκπαίδευσης – και ανέτρεψε την αρχική ετυμηγορία του τυχαίου θανάτου.
Με στοιχεία από μια αστυνομικό που είχε παρακολουθήσει τον βαριά τραυματισμένο γιο της, η Williams μπόρεσε να αποδείξει ότι ο Kevin είχε παραμείνει ζωντανός μέχρι τις 4 μ.μ. της ημέρας – πολύ μετά το σημείο αποκοπής στις 15:15 που όρισε ο πρώτος ιατροδικαστής – και ότι ως εκ τούτου η αστυνομία και το ασθενοφόρο υπηρεσία είχε αποτύχει στο καθήκον τους περίθαλψης.«Για αυτό πάλεψα», είπε στον Ντέιβιντ Κον του The Guardian, ενός από τους λίγους δημοσιογράφους που κάλυψαν ολόκληρο το νομικό έπος.«Δεν επρόκειτο ποτέ να τα παρατήσω».Τραγικά, πέθανε από καρκίνο λίγες μέρες αργότερα.
Στο νομικό μέτωπο, φαινομενικά όχι.Η προσοχή των εκστρατειών έχει στρέψει τώρα στην προώθηση ενός «νόμου Hillsborough».Εάν εγκριθεί, το νομοσχέδιο για τη Δημόσια Αρχή (Λογοδοσία) θα έθετε το βάρος στους δημόσιους υπαλλήλους να ενεργούν ανά πάσα στιγμή προς το δημόσιο συμφέρον, με διαφάνεια, ειλικρίνεια και ειλικρίνεια, και για τις οικογένειες που έχουν πενθεί να κερδίσουν χρηματοδότηση για νομική εκπροσώπηση αντί να χρειάζεται να εγείρουν νομικά οι ίδιες οι αμοιβές.Αλλά μια δεύτερη ανάγνωση του νομοσχεδίου έχει καθυστερήσει – το νομοσχέδιο δεν έχει προχωρήσει στο κοινοβούλιο από το 2017.
Οι ακτιβιστές του Hillsborough προειδοποιούν ότι τα ίδια ζητήματα που εμπόδισαν τις προσπάθειές τους επαναλαμβάνονται τώρα και στην περίπτωση του Grenfell Tower.
Ακούστε τον αρχιτέκτονα Peter Deakins που συζητά τη συμμετοχή του στη δημιουργία του πύργου Grenfell και εξετάζει τη θέση του στην ιστορία της κοινωνικής κατοικίας στη Βρετανία:
Τεράστια.Η Έκθεση Taylor συνέστησε τα μεγάλα γήπεδα να λειτουργούν πλήρως μετά το 1994 και ότι ο ρόλος των τοπικών αρχών θα πρέπει να επιβλέπεται από μια νεοσυσταθείσα Αρχή Αδειοδότησης Ποδοσφαίρου (από τότε που μετονομάστηκε σε Αρχή Ασφάλειας Αθλητικών Γήπεδων).Μια σειρά νέων μέτρων σχετικά με τις ιατρικές ανάγκες, τις ραδιοεπικοινωνίες, τη διαχείριση και τη διαχείριση της ασφάλειας έχει πλέον γίνει πρότυπο.Εξίσου σημαντικό είναι η απαίτηση ότι η ασφάλεια είναι πλέον ευθύνη των χειριστών σταδίων και όχι της αστυνομίας.Όλοι οι ημιτελικοί του Κυπέλλου Αγγλίας διεξάγονται τώρα στο Γουέμπλεϊ.
Πριν από το 1989 υπήρχαν τραγωδίες στο Ibrox Park, στη Γλασκώβη το 1902 (26 νεκροί), στο Bolton το 1946 (33 νεκροί), στο Ibrox ξανά το 1971 (66 νεκροί) και στο Bradford το 1985 (56 νεκροί).Ενδιάμεσα υπήρχαν δεκάδες άλλοι μεμονωμένοι θάνατοι και σχεδόν ατυχήματα.
Από το Hillsborough δεν έχουν σημειωθεί μεγάλα ατυχήματα σε βρετανικά γήπεδα ποδοσφαίρου.Όμως, όπως προειδοποίησε ο ίδιος ο Taylor, ο μεγαλύτερος εχθρός της ασφάλειας είναι ο εφησυχασμός.
Ο Simon Inglis είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων για την αθλητική ιστορία και τα στάδια.Ανέφερε για τον απόηχο του Χίλσμπορο για τους The Guardian και τον Observer και το 1990 διορίστηκε μέλος της Αρχής Αδειοδότησης Ποδοσφαίρου.Έχει επιμεληθεί δύο εκδόσεις του The Guide to Safety at Sports Grounds και από το 2004 είναι συντάκτης της σειράς Played in Britain για την English Heritage (www.playedinbritain.co.uk).
Ώρα δημοσίευσης: Απρ-30-2020